Yüzyılın Armağanı Son Gökbörü ve Vatan İçin Varlığını Armağan Edenlerin  Anısına...

---

 

59- 1862 KOKU KRİZİ

Le Figaro Gazetesi’nin 1862 yılı, 13 Eylül günü çıkan sayısında, P-45213 numaralı trende gerçekleşen bir hırsızlık olayı haberi yer alıyordu. III.Napolyon’un, Alman Kralı I. William’a gönderdiği parfüm çalınmıştı. Gazetede bahsedilmiyordu ama haberi alan III. Napolyon’un elindeki şarap bardağını fırlatırken “hah buyur, şahtık şahbaz olduk!” dediği rivayet edilmişti.

Dünya tarihi açısından 19. Yüzyıl en hareketli dönemlerden biriydi. Bu dönemde, yeni icat ve keşiflerle beraber pozitif bilimlerde ciddi atılımlar gerçekleşmiştir. Tıp, matematik, fizik, kimya, biyoloji, elektrik ve metalurji gibi alanlarda gelecek yüzyılın hızlı gelişen teknolojik yeniliklerinin temelleri atılmıştır. Bu yüzyıl köleliğin hızlı bir düşüş yaşamasına neden olmuştur. Haiti köle ayaklanmasını takiben Britanya İmparatorluğu, denizlerdeki egemenliğini kullanarak dünya çapındaki köle ticaretini durdurmaya çalışmıştır. Britanya 1834'te, Amerika Birleşik Devletleri, iç savaş sonrası 1865'te, Brezilya ise 1888'de köleliği kaldırmıştır. Aynı şekilde Rusya da topraklarında köleliğe son vermiştir. Portekiz, Osmanlı ve Çin imparatorlukları çökmeye başlamış, Babür ve Kutsal Cermen İmparatorluğu sona ermiştir.

Bu yoğun tempolu akış sırasında bazen akla hayale sığmayacak derecede şaşırtıcı tartışmalar da yaşanmıyor değildi. Mesela en gergin tartışmalardan birisi, sessiz ve derinden sürdürülen o nedenle de herkes tarafından bilinmeyen Fransız ve Almanlar arasında neredeyse kan davasına dönüşen “Kolonya Savaşı”dır. Olayın tam olarak nasıl başladığı bilinmemekle birlikte, bir rivayete göre genç kral I. William’ın Fransızlar için “ataları kutuya sıçan adamlar kolonyadan ne anlar” demesi olayların kontrolden çıkmasına neden olmuştu. Köln şehrinde 1799 yılında üretilmeye başlanan 4711 adlı kolonya, döneminde çığır açan bir çalışma olmuştu. Fransız modern parfüm üretimi ve satışı 1806’da Jean Maria Farina adlı bir kimyagerin Eau de Cologne’u üretmesiyle başlamıştı. Üretilen kolonyanın tıbbi bir ürün olarak onaylanması, dönemin en önemli kurumu olan Köln Tıp Fakültesi tarafından yapıldığı için böbürlenen Almanlar, Fransızlara küçümseyerek bakıyorlardı. Alman Kralı I. Wiliam’ın aşağılamasını duyan III. Napolyon dişlerini sıkmış, ne yanıt vereceğini bilmediği için “Ah Loui, aşağılık bok torbası!” diye küfürler sıralamıştı.

Koku ve güzel kokmak konusu yaklaşık olarak 5bin yıllık bir geçmişe sahipti. Birçok kültür bu konuda özel yaklaşımlar sergilemiş, kendilerine özgü yollarla güzel kokular üretmişti. Özellikle parfüm için kesin bir tarih belirtmek mümkün olmasa da modern niteliklere sahip ilk parfümün 1370 yılında güzelliğiyle ünlü Macar Kraliçesi Elisabeth Von Ungar adına yapılmış olduğu düşünülmekteydi. Lavanta yağı ve alkol karışımından elde edilmiş ve lavanta yağı ile zenginleştirilmiş bu sıvıya özel bir isim verilmesi de unutulmamıştı: “Macar Suyu.” Çok güzel olarak tasvir edilen kraliçe artık doğal nedenlerden mi yoksa kullandığı parfüm yüzünden mi bilinmez 75 yaşındayken, 25 yaşındaki Polonya kralından evlilik teklifi almıştı.  

Fransızların koku severliği diğer milletlerden pek farklı gelişmemiş görünmektedir. Fransa’nın verimli topraklarında yetişen yasemin, gül, lavanta ve uzak doğudan gelen sandal ağacı karışımlarını kullanarak çeşitli kokular üretilmekteydi. Güzel koku, aynı zamanda çok ilgi çekici şişe tasarımlarının da ortaya çıkmasına neden olmuştu. Fransa’nın, özellikle 19. Yüzyıl başlarından itibaren çok önemli bir konu halini alacak parfümle imtihanı, yaklaşık iki yüz yıl önce ve III. Napolyon’un bok çuvalı olarak andığı XIV. Louis zamanında başlamıştı.

...